خری که تاوان می شود

روزی از روزهایِ گرم تموز، کنار جادة خاکی ولایت، خر‌پیری خسبیده بود و از‌جا جنب نمی‌خورد. ‏چند نفر، گوش و گردن و دم و افسار او را چسبیده بودند، نفس نفس می زدند، عرق می‌ریختند، ‏هرکدام از سوئی می‌کشیدند، با نیش سیخ سیخونک می‌زدند، فحش چارواداری می‌دادند، گیرم ‏بی‌فایده. چاروادار و یاران او نمی‌توانستند با هیچ حیله، ترفند و تمهیدی خر را وادار کنند تا رضا ‏می‌داد، از جا بر می‌خاست و دو باره راه می‌افتاد. بنا به توصیة پیرمرد بارهای سنگین را از پالان ‏الاغ برداشتند، باز هم افاقه ای نکرد. چاوردار عصبی، با رنجیر دانه درشت خرکاری یورش برد و به ‏جان او افتاد، گیرم بی ثمر!  با اشارة پیرمرد، پالان را برداشتند و افسارش را باز کردند، همه کنار ‏کشیدند و منتظر شدند؛ هیچ اتفاقی نیفتاد و خر از جا نجنبید. نمی توانست، رمق نداشت! حیوان ‏زبان بسته انگار به‌آخر رسیده بود، حلقة چشم‌هایش و رد اشک‌هایش به مرور زمان کبود و نمناک ‏شده بود، نگاه‌اش به‌ راه رفته بود، نگاه‌اش تهی بود و به هیچ کسی و هیچ چیزی اعتنائی نداشت، ‏گوئی درد و سوزشی احساس نمی‌کرد و پس از آن هیچ چیزی برایش اهمیتی نداشت. هیچ چیز!  ‏

از پیرمردی که مثل من به تماشای ان صحنة غم انگیز ایستاده بود، پرسیدم: ‏
‏«چی شده؟» گفت: «تاوان شده پسرم» ‏
باری، من آن روز معنای «تاوان شدن» را از چشم‌هایِ مرطوب و طرز نگاه مأیوس آن الاغ درمانده ‏فهمیدم و سال‌ها گذشت تا پی بردم باید با واژه‌ها و اصطلاحات، با زبان زندگی کرد تا مفاهیم در ‏جان‌ات بنشینند؛ بمانند و ماندگار شوند. نه، با «لغت معنی»- چنان که در مدارس ما مرسوم بود- ‏شاید واژه ها و معنای آن‌ها را طوطی وار به خاطر بسپاریم، ولی معنای آن‌ها و طعم تلخ آن‌ها را ‏زمانی می‌چشیم و می‌فهمیم که واژه‌ها را زندگی کنیم. آدمی زمانی «تاوان شدن» را می‌فهمد که ‏در دامنة تپة جلجتا، زیر سنگینی صلیب سربی‌اش زانو زده باشد؛ زمانی که سوزش صدها شلاق ‏چرمی، هزاران دشنام و نهیب هزاران انسان‌ و انسانیّت حتا نتواند او را یک سر سوزن تکان بدهد و ‏قدم از قدم بردارد. زمانی که همة انگیزه‌هایِ «بودن» و « هستی» را از کف داده باشد.‏