چگونه هایکو بنویسیم؟

مادر زیر خاک
هزاران آرزوی پاک
خفته در رویا!

«... دوستی این متن را برای من فرستاده و در حاشیه هم گفته که می‌خواسته هایکویی بیاد مادرش بنویسد و دیدگاه مرا در باب متنی که خواندید جویا شده است . او فکر می‌کرد یک هایکوی شاهکار پدید آورده اما بی‌هراس از رنجیدن دلی او را گفتم آنچه نوشتهواید تنها یک طرح است و تا هایکو شدن راهی طولانی در پیش دارد . در هایکو جای لفاظی و قافیه‌پردازی نیست و شما در این متن خاک و پاک را در سطر نخست و دوم قافیه کرده‌اید و این یعنی متن همینجا برحمت ایزدی پیوسته ‌است !
آن دوست اصرار ورزید چگونه آنرا هایکو کنم ؟
کاری نشدنی ، هایکو صنعت نیست که بتوان با ابزاری پدید آوردش . ابزار هایکو ، روح و جان آدمی و نوع نگاهش به جهان و هستی‌ است . یعنی باید بدان کشف و شهود برسی و الا آب در هاون می‌کوبی . اگر بخواهی همچون آن دزد بزرگ که هایکوهای ژاپنی را برابر رویش گذاشته و پشت میز نشسته و‌ با قهوه‌ی در فنجانش لاس می‌زند و‌ سیگار خارجی‌ چسدود می‌کند و قصد کرده امشب "هزارو یک هایکوی پارسی" بنویسد و نامش را هم بگذارد "قمری پروار در صبحگاه بهاری" نشانی را سخت بیراه آمده‌ای و اینها که بر کاغذت نقش بستن خواهد ، آنی نیست که مانایی داشته باشد بلکه ( تیبل هایکو ) هایی به انبوه هایکوهای پشت میز نشسته‌ و نوشته‌ی جهان در خواهی افزود...
بدان دوست گفتم چون شما در نوشتن هایکو روی مادر شخص خودتان متمرکز بوده‌اید این نوشته هرگز هایکو نخواهد شد ، هایکو باید فکر و نگاه همه شمول و جهانی داشته باشد ، روایتش در لحظه و آن اتفاق بیفتد ، در حال روایت شود و یک عنصر و‌ چاشنی غافلگیری داشته باشد .
هیچ هایکویی بدون عنصر (وابی‌سابی) نمی‌تواند جاودانه شود . به همین دلیل ذهن و ‌دید یک ژاپنی پیش از خواندن هایکو ، بدنبال کشف وابی‌سابی آن اثر است ، وابی‌سابی هر اثری را توضیح دادن بسی دشوار و شاید نشدنی باشد و آن عنصر زمانی در هایکوی شما می‌نشیند که به آن کشف و اشراق رسیده باشید ‌. برای رسیدن به توانایی‌های هایکوی خوب نوشتن به گفته‌ی ( باشو ) نخست باید کودک باشی با ضمیری صاف و زلال و اصول کار را هم بدانی . هایکو مثل شعر ، صنعت نیست و ساخته نمی‌شود بلکه دم و‌ لحظه‌ای را که شما بدان رسیده‌اید با نوشته‌ای ثبت می‌کند . پس از ثبت ، شما می‌توانید با چندین باره خواندن و پالایش کار به متن رهایی برسید . سپارش می‌کنم حتما کتاب ارزشمند جناب "شاملو" و "پاشایی"، (هایکو ، شعر ژاپنی ) را چندین بار بخوانید و صد البته کتابهای بسیار دیگر در این زمینه ، وقتی به ژرفای هایکو رسیدید برای دریافت تکنیک‌های هایکو نویسی ، کتاب "مسیح طالبیان" (راه‌کوتاه ، سفر طولانی) را بارها و بارها بخوانید تا به این شناخت برسید که هر نوشته‌ی سه سطری را نمی‌توان هایکو نامید .
خلاصه آنکه هایکو نویسی با تصمیم برای هایکو نویسی پدید نمی‌آید ، نمی‌شود مثل سرایندگان وطنی تصمیم بگیری امروز می‌خواهم دو غزل بگویم و شش رباعی و‌ یک قصیده کمی هم به مثنوی بپردازم....
هایکو باید از درونت با نگاه به جهان بیرونی پدید آید جوهره‌ی وابی‌سابی همین جاست و تفاوت شعر بزرگانی چون "حافظ" ، "خیام" ، "نظامی" و "سعدی' با دیگران نیز در همین نکته نهفته است . مقلدان این بزرگان در نوشته‌ها و‌سروده‌هاشان ، فاقد وابی‌سابی‌اند ‌. مثل هزاران هایکویی که به تقلید از "باشو" ، "بوسون" ، "شیکی" و "ایسا" نوشته شده و همگی فاقد عناصر اصلی هایکو هستند . برای همین نه خوانده می‌شوند ، نه حسی به خواننده می‌دهند و نه مانایی و جاودانگی دارند . برای هایکو نوشتن باید بودای خودت باشی و به اشراق برسی و با توصیه و تصمیم نمی‌توان هایکوی خوب و اثر گذار نوشت .
برای هایکوی (مادر) نوشتن هم ، باید به همه مادران جهان فکر کرد و نه تنها به مادری که فرزندی لوس و ننر و بی‌خاصیت بزرگ کرده و از سر تعارف گاهی او را گفته تو آخر یا پیامبر می‌شوی یا شاعر؟ و هیچ فکر نکرده شاید هم بشود دزد رونویسی کننده‌ی نوشته‌های دگران !
برای هایکوی مادر نوشتن ، خوبیها و بدیهای احتمالی او و تاثیرش بر جهان روحی و فکریت را تا امروز مرور کنی و به آن ‌دم موصوف که رسیدی شکارش کنی :

ماه امشب
دیگر گونه‌ می‌تابد
بر مزار مادرم .

گره کراواتش
چپ اندر قیچی
مادرمرده !

نگران پسرش
زیر خاک سرد
زن بی‌رویا .

اینها که نوشتم ، یک از هزار روش هایکو‌نویسی هم نیست .‌ هر‌ کس هایکویش را باید با اشک چشم خود ، رنجهای زندگی ، بدی‌هایی که کرده ، خوبی‌‌هایی که دیده ، آنچه از هستی آموخته بنویسد و این هرگز کار آسانی نیست ...»